سکته مغزی آسیب عصبی حاد ناشی از اختلال خونرسانی به قسمتی از بافت مغز که ناشی از انسداد رگ مغزی به وسیله یک لخته خونی و یا پارگی یکی از عروق تغذیه کننده آن قسمت بافت مغز می‌باشد.
به بیان دیگر اگر خونرسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شده و متوقف گردد٬این قسمت از مغز دیگر نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد.این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می‌نامند.سکته مغزی می‌تواند به عللی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگ‌های خون رسان مغز ایجاد شود
آسيب در بخش‌هاي مختلف مغز
مشكلات شما پس از سكته مغزي به اين مساله مربوط مي‌شود كه كدام قسمت از مغز شما آسيب ديده است و ميزان اين آسيب چقدر است. افرادي كه دچار سكته مغزي مي‌شوند معمولا دچار مشكلاتي در زمينه حس و حركت مي‌شوند. درد، بي‌حسي و سوزش اندام‌ها ميتواند وجود داشته باشد. گرفتگي ماهيچه، ضعف و اختلال در راه رفتن نيز در بعضي از افراد ديده مي‌شود. البته ممكن است در حس لمس يا احساس گرما و يا سرما مشكل داشته باشند. بعضي‌ها هم اختلال بلع يا مشكلات دفعي را تجربه مي‌كنند
در برخي موارد ديده شده است كه فرد نميتواند اشياي موجود در يك سمت بدن را ببيند و اگر سرش را به آن سمت برنگرداند متوجه آن اجسام نمي‌شود. از آن بدتر اختلالات زبان و تفكر است. در اين حالت شخص حرفهاي ديگران يا مطالب نوشته شده را متوجه نمي‌شود و قادر به خواندن و نوشتن نيست. او حتي نميتواند افكار خود را بيان كند و گاهي دچار اختلال حافظه و يادگيري مي‌شود
مشكلات عاطفي از ديگر مواردي است كه در بعضي از افراد دچار سكته مغزي ديده مي‌شود. سكته مغزي ميتواند باعث احساس ترس، اضطراب، عصبانيت، غمگيني و سوگ در خود فرد يا حتي اطرافيان شود
اين عارضه به طور كلي موجب آسيب نواحي‌اي از مغز مي‌شود كه قسمت‌هاي مختلف بدن را كنترل مي‌كنند، ولي نواحي ديگر مغز مي‌توانند تا حدي كار نواحي آسيب ديده را جبران كنند. بيشتر مبتلايان قادر خواهند بود تعداد زيادي از مهارت‌هاي از دست رفته خود را بازيابند. البته بعضي‌ها پس از سكته مغزي دچار مشكلات پايداري مي‌شوند ولي بيش از نيمي از مبتلايان قادر خواهند بود پس از سكته مغزي توانايي مراقبت از خود را بازيابند
بازتواني پس از سكته مغزی را جدی بگيريد
بهترين راه براي بهتر شدن پس از سكته مغزي شروع بازتواني است. در بازتواني سكته مغزي به شما آموزش داده مي‌شود تا حد ممكن كارهايتان را خودتان انجام دهيد و مستقل باشيد و اين كه با تغييرات به وجود آمده در مغز و بدن خود به دنبال سكته كنار بياييد.
همچنين مي‌آموزيد كه خود را با زندگي در خانه، خانواده و جامعه مطابقت دهيد.
بازتواني هنگامي كه در بيمارستان هستيد آغاز مي‌شود. پس از ترخيص از بيمارستان مي‌توانيد بازتواني را در خانه يا يك مركز توانبخشي دنبال كنيد. بيشتر برنامه‌هاي بازتواني شامل 3 ساعت درمان روزانه هستند كه 5 يا 6 روز در هفته انجام مي‌شود
نكته كليدي بازتواني، اقداماتي است كه از بروز مجدد سكته مغزي جلوگيري كند. براي آن كه سالم بمانيد بايد دارو مصرف كنيد و در زندگي خود تغييراتي دهيد. از تيمي كه مسوول بازتواني شما هستند مي‌توانيد اطلاعات لازم را در مورد نرمش‌ها، رژيم غذايي و ساير موارد كسب كنيد. شما بيشترين شانس را براي بازيابي توانايي‌هاي خود در يك ماه اول پس از سكته داريد. بنابراين مهم است كه بازتواني را زود شروع كنيد و آن را به طور منظم دنبال كنيد.
براي بيشتر مردم بازتواني يك فرآيند مادام‌العمر است. در اين ميان حمايت خانواده و دوستان بسيار مهم است. ممكن است بيشتر توانايي‌هاي خود را در چند هفته يا چند ماه اول بازيابيد اما مي‌توانيد پس از گذشت چند سال باز هم بهبودي بيشتري كسب كنيد. فقط ممكن است اين اتفاق به آرامي رخ دهد و نياز به زمان زياد و تلاش مداوم داشته باشد. بنابراين نااميد نشويد و به تلاش خود ادامه دهيد
احساس ناراحتي و نااميدي پس از سكته مغزي شايع است، هر چند مقابله با احساسات، سخت به نظر مي‌رسد. با تيم توانبخشي خود در مورد احساساتتان صحبت كنيد و اگر نياز داريد براي افسردگي خود درمان لازم را دريافت كنيد. سعي كنيد با كساني كه قبلا دچار سكته مغزي شده‌اند صحبت كنيد و از طرز برخورد آنها با مشكلات، تجربه كسب كنيد. بايد بدانيد كه سكته مغزي شما روي اطرافيانتان هم اثر مي‌گذارد. آنها هم به اندازه شما نگران هستند. بنابراين به آنها اجازه دهيد تا به شما كمك و در برنامه بازتواني شما شركت كنند
فيزيوتراپي راه درمان سکته مغزی
سكته مغزي ميتواند باعث ضعف يا فلج نيمي از بدن و مشكلات تعادل شود. فيزيوتراپي كمك مي‌كند كه تا حد ممكن كنترل ماهيچه‌ها و حركت فرد به حالت عادي بازگردد.
فيزيوتراپي خيلي زود به دنبال سكته مغزي در منزل يا بيمارستان آغاز مي‌شود. اگر فرد توانايي جابه‌جايي نداشته باشد، فيزيوتراپ از وضعيت مناسب آنها در تخت اطمينان حاصل مي‌كند و وضعيت آنها را به طور منظم تغيير مي‌دهد تا از خشك شدن ماهيچه‌ها و مفاصل جلوگيري كند. اگر فردي كه دچار سكته مغزي شده است نميتواند روي تخت يا صندلي بنشيند فيزيوتراپ به او كمك مي‌كند تا تعادل خود را حفظ كند. پس از اين مرحله شخص ميتواند با كمك بايستد و به آرامي راه برود.
درمان اندام‌هاي ضعيف يا فلج با حركات كوچك و ساده آغاز مي‌شود. با پيشرفت شخص و قوي‌تر شدن او حركات پيچيده‌تر، آزمايش مي‌شوند و او تشويق مي‌شود تا هر دو سمت بدنش را به كار بگيرد. اين كار از استفاده بيش از اندازه از سمت سالم جلوگيري مي‌كند.
درمان گرفتگي عضلات اين بيماران تلفيق انجام حركات نرمشي و مصرف داروهاي ضداسپاسم مي‌باشد. در صورتي كه گرفتگي عضلات رفع نشود انتخاب آخر جراحي خواهد بود كه روي مغز يا روي عضلات و مفاصل صورت مي‌گيرد. جراحي موجب از بين رفتن درد و بازيابي برخي از حركات مي‌شود
به ياد داشته باشيد كه درد خود را به پزشك اطلاع دهيد تا براي برطرف كردن آن راهي پيدا كند. البته روش‌هايي وجود دارند كه با امتحان كردن آنها مي‌توانيد درد خود را كاهش دهيد. مثلا استفاده از كيسه آب گرم و نرمش‌هاي سبك موجب كاهش درد مي‌شوند. اندام‌هاي ضعيف يا فلج را با قرار دادن در وضعيت مناسب يا با استفاده از آتل‌هاي مخصوص مي‌توان در مقابل درد محفاظت كرد. درد شانه كه به علت تحمل وزن ناشي از دست فلج به وجود مي‌آيد را مي‌توان با قرار دادن دست روي يك بالش يا بالا نگه داشتن آن كنترل كرد
چرا فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی ضرورت دارد؟
انعطاف پذیری سیستم عصبی بعداز سکته هدایت شده و کنترل شده نیست.فیزیوتراپیست خاصیت انعطاف پذیری(نروپلاستیسیتی) سیستم عصبی بعد از آسیب را در جهت صحیح هدایت می کند
-در زمان های اولیه آسیب(به ویژه شش ماه اول), نروپلاستیسیتی بیشتر است.
-فیزیوتراپیست باعث بهبود انعطاف پذیری در مفاصل(جهت جلوگیری از کوتاهی های عضلانی و خشکی مفاصل به علت بی حرکتی) براساس اصول علمی می گردد.
-درمان فیزیوتراپی براساس ارزیابی های اولیه و مجدد بیماران صورت می گیرد.ازنظر یک فیزیوتراپیست هر بیمار سکته مغزی منحصر به فرد بوده و به درمان خاص خود نیاز دارد
-فیزیوتراپیست به دلیل آگاهی از آناتومی عضلات اندام های فوقانی,تحتانی و تنه نقش مهمی در تنظیم یک برنامه درمانی موثر دارد
-ارزیابی قدرت عضلات اندام ها به صورت فعال,به فیزیوتراپیست این امکان را می دهد که با توجه به وضعیت بیمار,او را از یک سطح پایین تر به یک سطح بالاتر ارتقائ دهد
-فیزیوتراپیست به دلیل آشنایی با علم نوروآناتومی,نوروفیزیولوژی و علوم اعصاب, با دیدگاه علم کنترل حرکتی(Motor Control)به بیمار می نگرد.علم کنترل حرکتی علاوه بر سیستم عضلانی,اهمیت ویژه ای برای سیستم عصبی درنظر می گیرد
-فیزیوتراپیست موفق,برنامه اصلی خود را با توجه به وضعیت بیمار بر آموزش های حرکتی و تمرینات متمرکز می کند.سطح تمرینات با پیشرفت بیمار گسترده تر می شود
-فیزیوتراپیست با شناختی که از کل مفاصل بدن و نوروفیزیولوژی دارد,وضعیت های صحیح ایستادن و راه رفتن را به بیمار و همراهان او آموزش می دهد.چراکه آموزش های غلط منجر به الگوهای حرکتی ناصحیح می گردد و درنهایت باعث اختلال در میزان بهبودی و کیفیت آن می شود
-فیزیوتراپیست ها با تجربه ای که در درمان بیماران سکته مغزی دارند,نحوه انجام تمرینات عملکردی را با توجه به شرایط بیمار به او آموزش می دهند.تمرینات عملکردی باعث به کارگیری مفاصل بیشتری در یک عمل خاص می گردد و به تدریج با پیشرفت بیمار,سرعت تمرین و سطح آن افزایش می یابد
-با توجه به اینکه در بسیاری از موارد ترمیم و بازسازی مغزی بعد از تروما و آسیب عروقی,از یک الگوی هدف مند پیروی نمی کند و گاها با ایجاد پدیده ای بنام اسپاستیسیتی(Spasticity) الگوهای غلطی را در اندام ها ایجاد می کند,فیزیوتراپیست با آگاهی از این مسئله از همان ابتدای درمان تا حد زیادی این حالت نامناسب را کنترل می کند
-تنظیم یک برنامه منظم جهت افزایش هماهنگی (Coordination) و تعادل (Balance) میان گروه های عضلانی در وضعیت های مختلف که با توجه به شرایط و پیشرفت بیمار تغییر می یابد
-تاکید بر ایجاد حرکات ارادی و افزایش سرعت عمل همراه با حداکثر دقت
-گسترش حرکات ارادی ازطریق تحریکات کلامی-بینایی و تفسیر حرکت قبل از انجام آن
-ایجاد انگیزه لازم و افزایش اعتماد به نفس ازطریق تشویق با تحریک سیستم های هیجانی مغز
عوامل موثر بر میزان کیفیت درمان فیزیوتراپی بیماران سکته مغزی:
-تاکید بر انجام تمرین (Exercise)طبق نظر فیزیوتراپیست
-آموزش صحیح تمرینات به بیمار و همراهان او طبق نظر فیزیوتراپیست
-درمان های دارویی طبق نظر متخصص مربوطه
-میزان همکاری بیمار
-تکرار تمرینات در منزل توسط بیمار و با همکاری خانواده فرد
-انگیزه و اراده بیمار
-سطح آسیب و میزان توانایی مغز جهت بازسازی مجدد
-سن و وزن بیمار
-وجود یا عدم اختلالات عضلانی -اسکلتی و بیماری های مفصلی
-وجود یا عدم بیماری قلبی-عروقی,بیماری تنفسی و بیماری های دیگر
-زمان کافی و طولانی فیزیوتراپی
-روحیه فرد و تلاش برای بهتر شدن
-میزان امید به زندگی