وقتي واكسن تزريق مي شود عملا ما آنتي ژن را وارد بدن حيوان كرده ايم و سيستم ايمني را وادار مي كنيم تا در مقابل آن آنتي ژن عكس العمل نشان دهد و آنتي بادي بسازد و آنتي ژن را از بين ببرد و ايجاد اين حافظه و به خاطر آوردن آنتي ژن عملا موجب مي شود تا اگر مجددا همان عامل به بدن حيوان وارد شد در بدو ورود با مقاومت سرسختانه بدن رو به رو شود و در همان جا نابود شود. و واكسن همان آنتي ژن تخفيف حدت يافته و يا كشته است و عملا در يك حيوان سالم عملي غير از توليد آنتي بادي ايجاد نخواهد كرد و سلامتي حيوان را به خطر نخواهد انداخت . اما در مورد حيواناتي كه بيمار باشند و يا تحت درمان داروهاي استروئيدي باشند و يا تب داشته باشند و همچنين هنوز آنتي بادي هاي مادري در بدن آنها فعال باشند چنين حيواناتي اگر واكسينه شوند آن واكسن اثر مفيدي در بدن ايجاد نخواهد كرد و اگر عكس العمل لازم را در پي نداشته باشد بي اثر خواهد بود.
البته واكسيناسيون گاهي موارد اثرات خفيفي در بدن ايجاد خواهد نمود مثل تب و يا درد هاي عضلاني و يا كهير و متورم شدن صورت و يا حتي استفراغ اما اين اثرات هم جاي نگراني ندارند چون مي توان با آنتي هيستامين در اكثر موارد اين اثرات را كاهش داد . اگر با خواب آلودگي حتي تا 24 ساعت هم مواجه شديد نگران نشويد. البته گفتن نگران نشويد ساده است ولي بايد حال و هواي صاحبان سگ را هم در نظر گرفت كه حيوان دلبندشان زجر مي كشد و ما فقط بگوييم برطرف مي شود. ترجيح مي دهم قبل از انجام واكسيناسيون تمام اين موارد را با صاحبان سگ در ميان بگذارم درد هاي عضلاني يكي از شايع ترين موارد مي باشد و به همين دليل شخصا ترجيح مي دهم حتي واكسن هاري را هم زير جلدي تزريق كنم البته اين مورد در مورد سگهاي مينياتوري صدق مي كند و در سگهاي نژاد بزرگ مشاهده نمي شود. سگ يكي دو روز پايش را بالا مي گيرد و بعد خوب مي شود و اين مواقع تنها مي توانم كمپرس با حوله مرطوب گرم را توصيه كنم و كمي هم داروي مسكن .
واكسنها معمولا يا تخفيف حدت يافته هستند و يا بخشي از ساختمان ويروس و يا باكتري را شامل مي شوند و يا ميكروب كشته هستند معمولا واكسنهاي تخفيف حدت يافته با دفعات تكرار كمتر بكار مي روند و ايمنيت بهتري را ايجاد مي كنند و واكسنهاي كشته اثرات ثانوي بيشتري دارند و نياز است به دفعات استفاده شوند
حتما شنيده ايد كه واكسنها بصورت چند گانه مصرف مي شوند. علت تركيبي بود اين است كه اگر دوزهاي مجزا استفاده شوند تعداد دفعات تزريق بيشتر خواهد شد و مسئله همپوشاني سيستم ايمني وجود دارد و براي احتراز از بلوكه شدن سيستم ايمني در مقابل ساير عوامل بيماري زا بايد بصورت تركيبي از واكسنها استفاده شود . معمولا واكسن بايد بعد از سن شش هفتگي تزريق گردد زيرا تا قبل از اين سن ما هنوز آنتي بادي هاي مادري را كه مي توانند از طريق شير اوليه يا همان آغوز و يا جفت وارد بدن نوزاد شوند اين آنتي بادي ها در خون توله وجود دارند و اگر حيوان واكسينه شود همين آنتي بادي هاي مادري واكسن را بلوكه مي كنند و اجازه نمي دهند سيستم ايمني فعال شود و واكسيناسيون بي نتيجه خواهد شد.
پس بهتر است اولين دوز واكسن در مناطق آلوده و پر خطر در سن شش هفتگي تزريق گردد. و مجددا دو تا چهار هفته بعد تكرار گردد البته من معمولا همان چهار هفته فاصله intervalرا توصيه مي كنم و همچنين دوز سوم نيز ماه بعد و سپس هر ساله واكسن تكرار مي شود.
در مورد برنامه واكسيناسيون همان طور كه متوجه شديد سن توله . وضعيت بيماري قبلي شرايطي مثل حمل و نقل و يا ضعف جسمي و سو تغذيه و موقعيت جغرافيايي از نظر وضعيت اپيدميولوژيكي بيماريها مطرح است.و نوع نژاد هم مهم است بعنوان مثال سگهاي نژاد دوبرمن و روت والير در مقابل بيماري ويروسي اسهال پاروويي بسيار حساس مي باشند و شانس زنده ماندن توله ها بشدت كم مي شود پس بايد در مورد اين نژاد ها توصيه شود كه حتما در سن شش هفتگي اولين دوز واكسن را دريافت كنند و تا سه مرحله نيز تزريق واكسن ادامه پيدا كند
بنابراين مي بينيد كه پروتكول يك واكسيناسيون بسيار مهم است و نياز به تجربه زياد دارد. و اگر تصميم به نگهداري سگ داريم بايد بدانيم چرا واكسيناسيون مهم است.
واكسنهاي پلي والاني كه در ايران موجود است معمولا تركيبي هستند از بيماريهاي ويروسي و باكتريايي .بيماريهايي مثل اسهال پاروويروسي. بيماري سگهاي جوان يا ديستمپر. يرقان ويروسي يا هپاتيت . پاراآنفولانزا .آدنو ويروس تيپ 2 و دو نوع باكترين بيماري باكتريايي لپتوسپروز در مورد تك تك اين بيماريها بحث خواهم كرد.
البته واكسنهايي بر عليه بيماري تراكو برونشيت Kennel cough يا بعبارتي بر عليه باكتري بورداتلا كه عامل بيماري سرفه لانه اي است در خارج از ايران توليد شده اند و استفاده از آنها رواج دارد اما در ايران هنوز مورد استفاده گسترده قرار نگرفته است و نياز به تحقيق بيشتر دارد و در اين جاست كه نقش بسيار مفيد يك تحقيق دانشجويي براي پايان نامه مشخص مي شود و مطالعه گسترده بر روي اين مورد مي تواند ما را به اين نتيجه برساند كه آيا بايد از اين واكسن نيز استفاده كنيم يا خير؟ همچنين واكسنهاي ديگري بر عليه گاسترو آنتريت هموراژيك يا تورم معده و روده همراه با خونريزي ناشي از باكتري كروناويروس در خارج از كشور استفاده مي شوند كه در ايران مورد استفاده قرار نمي گيرند كه در اين مورد نيز نياز به تحقيق بيشتر دانشگاهي است كه آيا اين اسهال خوني ناشي از كروناويروس است يا عامل ديگري مثل پاروويروس است؟ اما به هر حال استفاده از اين واكسن عموميت ندارد و همينطور واكسن در مقابل بيماري ليم.lyme و به نظر من عدم استفاده از اين واكسنها به اين علت نيست كه اين بيماري در ايران وجود ندارد بلكه به دليل نداشتن آمار دقيق از وضعيت اپيدميولوژيك اين بيماريها است.
به نظر من اگر صاحبان حيوان ديد شفافي در مورد بيماريهاي سگ داشته باشند مي توانند بهترين كمك كننده در پيشگيري و احتمالا درمان حيوان خود باشند.
در مورد بيماري هاري هم بطور مفصل سخن خواهم گفت و لازم به ذكر است كه واكسنهايي كه من استفاده مي كنم ترجيحا همان نوع تخفيف حدت يافته يا اصطلاحا Modified live virus است و چون اين نوع واكس الزاما وارداتي مي باشد مسئله رعايت چرخه سرما بشدت اهيمت دارد و چنانچه اين واكسن از مرجع معتبري تهيه نشود تمام خدمات درماني يك كلينيك دامپزشكي بي ارزش خواهد شد.