چگونه از پوسیدگی دندان جلوگیری کنیم؟
ایجاد پوسیدگى دندان به عوامل زیر بستگى دارد:
۱) عوامل ژنتیکی: یعنی جنس دندانها و ترکیبات مینا و عاج دندان، محل قرارگیرى دندان ها، ترکیبات و میزان ترشح بزاق و جنس بزاق (میزان اسیدی آن) وجود شیارها و حفرات در تاج دندان.
۲) رژیم غذایی و روش زندگى
۳) رعایت بهداشت دهان و دندان
پوسیدگى دندان یکى از رایج ترین بیمارى هاى عفونى است و بر اساس گزارشات ارائه شده ۵ برابر رایج تر از بیماری آسم است.
بررسى پوسیدگى دندان ها نشان مى دهد که بچه هایى که والدین آنها حداقل تا لیسانس تحصیل کرده اند، کمتر ازبچه هایى که والدین آنها کمتر از لیسانس هستند به پوسیدگى دندان ها مبتلا هستند.
اول باید مکانیسم ایجاد پوسیدگی را بدانیم.
مکانیسم ایجاد پوسیدگی دندان :
ایجاد پوسیدگی دندان به ۴ عامل احتیاج دارد:
۱- باید دندان در دهان باشد تا پوسیدگی ایجاد شود.
۲- میکروب باشد.
۳- مواد قندی، هر ماده ای که قند باشد یا تبدیل به قند شود مثل نان.
۴- زمان.
هر فرد باید دندانی داشته، میکروبی موجود باشد و قندی را مصرف کند و در کنار این موارد باید زمان کافی به میکروب و قند داده شود تا میکروب بتواند قند را تبدیل به اسید کرده و در دندان ایجاد پوسیدگی کند.
هنگامی که ما مسواک می زنیم، زمان را عقب می بریم، یعنی اگر احتیاج است زمانی طول بکشد تا میکروب به طور کافی قندها را مصرف کند و اسید تولید شود، با مسواک زدن، قند و میکروب از بین می رود و زمان کافی نیزاز این دو گرفته می شود. ولی پوسیدگی دندان نمی تواند بدون این دلایل باشد.
عوامل تغذیه اى موثر بر پوسیدگى دندان
عوامل تغذیه اى موثر بر پوسیدگى دندان عبارتند از : دفعات مصرف مواد کربوهیدراتی یا قندی، نوع تغذیه، دفعات غذا خوردن، ترکیبات مواد غذایى و آشامیدنى، مدت زمان تماس دندان با مواد غذایى و آشامیدنى.
تمایز بین مواد مولد پوسیدگى دندان،و مواد ضد پوسیدگى بسیار مهم است.
مواد غذایی مولد پوسیدگی
کربوهیدرات ها ماده ی ایده آل براى باکترى های مولد پوسیدگی دندان هستند و فرآورده هاى اسیدى ناشى از آنها موجب کاهش PH بزاق به پایین تر از ۵/۵ مى شود که زمینه مناسب را براى تولید پوسیدگى فراهم مى کند.
مواد قندى در چهار گروه از شش گروه مواد غذایى موجود هستند: ۱- حبوبات ۲- میوه ها ۳ – فرآورده هاى لبنى ۴- مواد قندى.
با وجود اینکه بعضى سبزیجات نیز مواد قندى دارند، ولى گزارشى مبنى بر پوسیدگى زایى آنها ارائه نشده است. موادى چون نشاسته موجب کاهش PH بزاق به کمتر از ۵/۵ مى شود. بیسکوییت، چیپس، نان و انواع میوه ها (تازه، خشک و کمپوت) و همچنین آب میوه ها  و انواع نوشابه ها  پوسیدگى زا هستند.
مواد غذایى ضد پوسیدگى
یا آن دسته که توسط میکروب هاى پلاک دندان، قابل مصرف نیستند، PH بزاق را به پایین تر از ۵/۵ کاهش نمى دهند.این مواد شامل پروتئین هایى چون تخم مرغ، ماهى، گوشت، بعضى سبزیجات و آدامس هاى بدون قند هستند. قندهاى مصنوعی از قبیل ساخارین، سیکلامات ها و آسپارتام نیز جزء این گروه هستند. بعضى از شواهد دال بر این است که قندهای مصنوعی به علت اینکه مواد مورد نیاز را در اختیار باکتری های مولد پوسیدگی قرار نمى دهند، متوقف کننده ی پوسیدگى هستند.
توصیه مى شود پس از وعده هاى غذایى از آدامس بدون قند استفاده کنید تا احتمال پوسیدگى را کاهش دهد.
از دیگر مواد ضد پوسیدگى مى توان پنیر چدار و سوئیسى را نام برد.
نتایج مطالعات نشان داده است که میزان اسیدى که از تخمیر مواد غذایى توسط باکترى های دهان ایجاد مى شود به مقدار قند موجود در آن ماده بستگى دارد. پوسیدگى زایى همچنین تحت تاثیر عوامل دیگرى مانند حجم و میزان بزاق تولید شده در فرد، تعداد وعده هاى مصرف غذا، ترکیبات مواد غذایى مورد استفاده، میزان تشکیل پلاک میکروبى و میزان استعداد ژنتیکى فرد است.
پوسیدگی دندان
بسیاری از بیماران ابراز می کنند که مسواک می زنیم و نخ نیز مرتب می کشیم ولی باز هم دچار پوسیدگی دندان ها می شویم، حال علت چیست؟
علت ایجاد پوسیدگی در این حالت بدین دلیل است که شاید فرد همیشه مسواک زده ولی در کنار این وضعیت همیشه  شکلات و قند دائمی را در داخل دهان داشته باشد و یا فرد ممکن است مرتب نوشابه های گازدار مصرف کند و یا هم چنین خوردن دائم آب نبات، شربت و کلیه چیزهایی که قند دارد.
در هنگام نوشیدن نوشابه با «نی » اگر نی را بین دندان ها قرار دهید میزان پوسیدگی بسیار بیشتر می شود، زیرا در این حالت نوشابه مرتب در کنار دندان ها وجود دارد. نی بهتر است در داخل دهان قرار گیرد.
باید بدانید تغذیه بعد از سن ۱۲ سالگی نقش زیادی روی جنس دندان ندارد ولی قبل از این سن  یعنی در سنین رشد بهتر است تغذیه حاوی مواد پر از  کلسیم  و ویتامین باشد. مصرف لبنیات از اهمیت بالایی برخوردار است.
در هر صورت تاثیر مفید مسواک و نخ دندان به هیچ وجه قابل چشم پوشی نیست و شخصی که  با وجود رعایت بهداشت دهان و دندان و رعایت موارد مختلف، باز هم به پوسیدگی دندان دچار می شود باید بداند که درصورت عدم رعایت موارد فوق، پوسیدگی دندانها بسیار گسترده تر و سریعتر اتفاق خواهد افتاد.
نتیجه گیری:
حالا که مکانیسم ایجاد پوسیدگی دندان را میدانیم، از مواد و عوامل موثر در آن آگاهیم، پس باید نکات زیر را به دقت توجه کنیم:
۱) جنس دندان و عوامل ژنتیکی که تحت اختیار ما نیست ولی باید بدانیم کسانی که جنس دندانهایشان خوب نیست خیلی بیشتر از دیگران  باید به موارد دیگر توجه کنند.
۲) کنترل رژیم غذایی و هرآنچه می خوریم.
۳) رعایت بهداشت دهان و دندان شامل مسواک زدن دقیق و اصولی و منظم  و استفاده از نخ دندان.
۴) مراجعه دوره ایی و منظم به دندانپزشک و چکاپ دقیق.
دندانپزشک صبور و با حوصله، با معاینه و بررسی دقیق جزء به جزء دندانها و درصورت لزوم، گرفتن رادیوگرافی، پوسیدگی ها و خرابی های دندان ها (بخصوص پوسیدگیهای مخفی که غالبا مابین دیواره های دندانها اتفاق می افتد) را کشف می کند و شما را از وجود پوسیدگی آگاه کرده و اقدام به درمان و پیشگیری می نماید.
این موضوع در پیشگیری از پوسیدگی های وسیع و مخفی دندان بسیار مهم است. پوسیدگی هایی که گاهی بطور کامل باعث از بین رفتن دندان می شوند و گاهی باعث نیاز به روت کانال دندان می شوند بدون اینکه گاهی هیچ علامتی مثل دردگرفتن دندان یا سوراخ شدن دندان یا سیاه شدن دندان در سطوح بیرونی داشته باشند.
توجه داشته باشید “ هیچوقت منتظر بروز درد در دندان نباشید ”  چرا که خیلی وقت ها پوسیدگی دندان پیشرفت زیادی میکند وحتی گاهی به پالپ (به عصب) می رسد بدون اینکه هیچ دردی ایجاد کند و یا برعکس هر درد دندانی دال بر نیاز به درمان روت کانال نیست.
 بدیهی است که:
تشخیص به موقع پوسیدگی دندان و درمان به موقع آن،  هزینه کمتر ، روند درمان راحتتر و طول عمر بیشتر دندان  را به دنبال خواهد داشت.