انواع اصلی آرتروز که می توانند بر مفصل زانو تاثیر گذارند، عبارت از استئو آرتریت، آرتریت روماتوئید و آرتریت پس از آسیب دیدگی هستند.
علائم و نشانه ها
مفصل زانوی آسیب دیده به خاطر آرتروز ممکن است دردناک شده و دچار التهاب شود. معمولاً، علائم درد در این شرایط به تدریج و با گذشت زمان ایجاد می شوند، اما شروع یکباره این علائم نیز در بعضی موارد خاص دیده شده است. در این شرایط می توان علائم دیگر به شرح زیر را نیز مشاهده کرد:
مفصل ممکن است سفت و ملتهب شده و به این ترتیب خم و راست کردن زانو برای بیمار دشوار گردد.
درد و ورم ممکن است در هنگام بیدار شدن از خواب یا پس از نشستن یا استراحت تشدید شود.
انجام فعالیت های شدید می تواند باعث ایجاد درد و عود علائم بیماری شود.
شل شدن بخش های مختلف غضروف و سایر بافت ها می توانند در حرکت هموار مفصل اختلال ایجاد کند. به این ترتیب زانو ممکن است قفل شده یا در هنگام بیدار شدن از خواب گیر بیفتد. در این شرایط همچنین می توان صداهای مختلف را هنگام حرکت دادن زانو احساس کرد (کریپتوس).
درد ممکن است باعث احساس ضعف یا خم شدن زانو شود.
بسیاری افراد مبتلا به آرتروز با افزایش درد مفصل خود در آب و هوای بارانی مواجه می شوند.
تشخیص
در طول جلسه ملاقات با پزشک، سوالاتی درباره علائم بیماری و سابقه آن از بیمار پرسیده می شود. علاوه بر این پزشک از معاینات فیزیکی و آزمایش های مختلف همچون عکس برداری رادیولوژی و آزمایش خون برای تشخیص مشکل ایجاد شده استفاده می نماید.
معاینات فیزیکی
در طول انجام معاینات فیزیکی، پزشک مسائل زیر را بررسی می نماید:
التهاب مفصل، گرم شدن، یا قرمزی آن
ناراحتی در نواحی اطراف مفصل
دامنه حرکت غیر فعال (با کمک افراد دیگر) و فعال (فقط با نیروی خود فرد)
عدم پایداری مفصل
کریپتوس (احساس سایش در داخل مفصل) حرکتی مفصل
درد در هنگام قرار گرفتن وزن بدن بر روی مفصل
مشکلات مربوط به راه رفتن (الگوی راه رفتن بیمار)
بررسی هر گونه نشانه آسیب دیدگی عضلات، تاندون ها، و رباط های اطراف مفصل زانو
درگیر شدن سایر مفاصل (که نشانه ای از ابتلا به آرتریت روماتوئید می باشد)
آزمایش های تصویر برداری
آزمایش های تصویر برداری مورد استفاده برای بررسی وضعیت ابتلا به آرتروز به شرح زیر هستند:
عکس برداری رادیولوژی: این روش می تواند تصویرهای دقیق از ساختارهای متراکم بدن همچون استخوان ها تهیه نماید. این تصاویر می توانند به تشخیص نوع خاص آرتروز ایجاد شده برای بیمار کمک موثر نماید. عکس برداری رادیولوژی از مفصل زانو می تواند تنگ شدن فضای مفصلی، ایجاد تغییر در شرایط استخوان ها و تشکیل زائده های استخوانی را نشان دهد (استئوفیت).
سایر آزمایش ها: گاهی اوقات برای تشخیص بهتر مشکل، از اسکن ام آر آی (MRI)، سی تی اسکن (CT)، یا اسکن استخوان جهت بررسی وضعیت استخوان ها و بافت های نرم در محل مفصل زانو استفاده می شود.
راه ها و روش های درمان
فیزیوتراپی
درمان های فیزیوتراپی با هدف بهبود علائم بیماری همچون درد، ورم، و سفتی مفصل انجام می شوند و بیمار می بایست پس از یک یا چند جلسه فیزیوتراپی، تاثیرات مثبت ناشی از این روش های درمانی بدون جراحی را در وضعیت خود بطور مشخص مشاهده نماید.
درمان های غیر فعال
درمان های غیر فعال مورد استفاده در فیزیوتراپی به شرح زیر هستند:
سرما درمانی: این روش می تواند باعث کاهش چرخش خون در بدن شده و به این ترتیب کاهش التهاب مفصل را به همراه داشته باشد. برای مثال، فیزیوتراپیست ممکن است از کمپرس سرد بر روی مفصل زانو در این حالت استفاده کند.
گرما درمانی: این روش با افزایش چرخش خون در بدن می تواند سفتی مفاصل زانو و عضلات اطراف آن را کاهش دهد. برای مثال، فیزیوتراپیست می تواند با قرار دادن پد گرمایشی بر روی مفصل زانو، فرآیند چرخش خون در این ناحیه از بدن را بهبود بخشد.
آب درمانی: در این روش از آب برای کاهش علائم ابتلا به آرتروز زانو استفاده می شود. آب درمانی دارای مزایای مشخص برای بیمار است. برای مثال، بیمار در این شرایط می تواند به آرامی و بدون وارد شدن فشار بیش از حد به مفصل تمرین های حرکتی را شروع نماید. علاوه بر این، قرار دادن مفصل درآب گرم می تواند به تسهیل حرکت و نیز کاهش درد مفصل و سایر علائم بیماری کمک موثر نماید.
درمان با امواج مافوق صوت: مطالعات قدیمی انجام شده در این رابطه ادعا می کردند استفاده از این روش هیچ فایده ای برای درمان آرتروز زانو ندارد. به هر حال، مطالعات جدید تر نشان می دهند این روش درمانی می تواند به کاهش درد و بهبود شرایط هوازی (ایروبیک) کمک موثر نماید.
ماساژ درمانی: تا همین چند سال پیش، اثربخشی ماساژ بر درمان علائم آرتروز زانو تایید نشده بود. با این وجود یک مطالعه جدید انجام شده در این حوزه نشان می دهد روش های درمانی که در آنها از ماساژ استفاده می شود، می تواند تاثیر مثبت بر علائم بیماری داشته و تکنیک های استاندارد ماساژ می توانند به صورت بی خطر باعث کاهش درد و بهبود عملکرد بیمار شود.
درمان دستی یا کایروپراکتیک: نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد این روش درمانی می تواند نقش موثر در حذف فاکتورهای بیماری مثل درد و بی حرکت شدن مفاصل داشته باشد. به هر حال، این روش فقط زمانی موثر است که به همراه تمرین های حرکتی فعال مورد استفاده قرار گیرد. به این ترتیب بیمار به تدریج می تواند تمرین های حرکتی پیشرفته تر انجام دهد. یک مطالعه انجام شده در این حوزه ثابت کرده است درمان دستی یا کایروپراکتیک می تواند به کاهش درد و سفتی مفاصل کمک موثر نماید.
الکترو درمانی: تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) یک مثال از الکترو درمانی است که دارای تاثیرات مثبت بر کاهش درد و بهبود عملکرد فیزیکی فرد می باشد. در این روش درمانی از الکتریسیته جاری که بطور مستقیم به پوست و بافت اطراف مفصل زانو هدایت می شود، برای درمان علائم بیماری استفاده می گردد. علیرغم تاثیرات مثبت این روش درمانی، تحریک الکتریکی تاثیری بر تقویت عضله چهار سر ران ندارد.
روش های درمان فعال
روش های درمان فعال مورد استفاده در فیزیوتراپی به شرح زیر هستند:
تمرین های حرکتی تقویتی: متخصص فیزیوتراپی به بیمار تمرین های خاص آموزش می دهد که امکان انجام آنها در خانه برای تقویت عضلات وجود دارد. کار کردن با عضلات در ناحیه پا می تواند مفاصل زانوی شما را قوی تر نماید. تقویت این عضلات به تنهایی می تواند به کاهش درد در مفصل زانو به خاطر آرتروز کمک موثر کند.
تمرین های حرکتی انعطاف پذیری: به خاطر اینکه آرتوز زانو اغلب حرکت مفصل را دشوار می کند، تمرین های حرکتی انعطاف پذیری در این رابطه از اهمیت بسیار زیاد برخوردار هستند. با انجام منظم این تمرین ها می تواند دامنه حرکتی عضلات را افزایش داده و آن ها را انعطاف پذیر تر کرد. به این ترتیب امکان بازیابی فعالیت های عادی مفصل زانو فراهم می شود.