- ساعات بازديد موزه جواهرات ملی ایران : بازديد از خزانه جواهرات ملی روزهای شنبه تا سه شنبه از ساعت 14:00 الی 16:30 امکان پذير است.
- خزانه جواهرات ملی در غير از ساعات فوق و نيز روزهای چهارشنبه، پنج‌شنبه و جمعه و تعطيلات رسمی، تعطيل است.
- نشانی موزه جواهرات ملی ایران : تهران، خيابان فردوسی، شماره 213، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ايران، خزانه جواهرات ملی
- توجه داشته باشید افراد زير 12 سال اجازه ورود ندارند.
- تلفن موزه جواهرات ملی ایران : 64463785 و 64463869 و 64463870
موزه جواهرات ملی ایران در خیابان فردوسی تهران و در مقابل سفارت ترکیه قرار دارد خزانه فعلی جواهرات، در سال 1334 ساخته و در سال 1339 با تاسيس بانک مرکزی ايران افتتاح و به اين بانک سپرده شد و اکنون نيز در صيانت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ايران می‌باشد. در حال حاضر اين مجموعه بی‌نظير در قالب موزه معرض ديد عموم قرار دارد بسیاری از جواهرات سلطنتی ایران از دوره صفوی، دوره افشار، قاجار و پهلوی در این موزه به نمایش گذارده شده است. از جمله می توان به الماس دریای نور، جقه نادری، تاج فرح پهلوی، تاج کیانی، کره جواهر نشان، تخت طاووس (قاجاری) (تخت خورشید) و تخت نادری اشاره کرد.
موزه جواهرات ملی ایران با مساحتي حدود 1000 مترمربع مجهز به سيستم ايمني است كه توسط آلماني‌ها ساخته است و تا قبل از انقلاب فعاليت داشته و بعد از آن تعطيل و دوباره در 1369 براي عموم بازگشايي شد.
تا قبل از دوره صفوی پادشاهان ایرانی نسبت به جمع آوری، حفظ و نگهداری جواهرات و سنگ های زینتی اقدام نکرده بودند. در دوران صفوی پادشاهان با ارسال سفرایی به کشورهای مجاور اقدام به خریداری و جمع آوری و حفظ جواهرات موجود و خریداری شده کردند. پس از حمله افغان‌ها به ایران مقداری از این جواهرات به افغانستان فرستاده شد که با همت نادر بخش زیادی از آنها به ایران بازگردانده شد. نادر شاه افشار جهت بازپس گیری بخشی از این جواهرات که به هندوستان فرستاده شده بود، نامه‌های متعددی را برای پادشاه هند فرستاد، اما چون جوابی نیافت با سپاه خویش راهی هندوستان شد. لشکرکشی نادر موجب آن شد که پادشاه هند هدایا و جواهرات زیادی را به نادر اهدا کند. بخش زیادی از هدایا و غنایمی که نادر از هندوستان جمع آوری نموده بود هرگز به ایران نرسید. نادر پس از بازگشت به ایران به رسم آن روزگار بخشی از غنایم و هدایا را به حکام، امیران و پادشاهان کشورها و دیارهای اطراف ایران بخشید، مقداری از غنایم به استان امام رضا (ع) و بخشی دیگر را به سپاهیان اعطا نمود. پس از قتل نادر یکی از سردارانش به نام احمد بیگ افغان ابدالی دست به غارت جواهرات خزانه زد و بخشی از این جواهرات منجمله الماس کوه نور که بعدها (احتمالا بالاجبار) به ملکه بریتانیا اهدا شد هر گز به ایران باز گردانده نشد.
در دوران قاجار جواهرات گردآوری و بخشی از آنها بر تاج کیانی و کره جواهر نشان و تخت نادری سوار و مرصع گردید. در سال ۱۳۱۶ قسمت عمده این جواهرات به بانک ملّی منتقل و پشتوانه اسکناس گردید. بعدها این جواهرات به عنوان وثیقه دولت بابت بدهی به بانک قرار گرفت. خزانه جواهرات ملی ایران با نام خزانه جواهرات سلطنتی، در سال ۱۳۳۴ در تهران و به منظور نگهداری جواهرات ملی ایران برپا شده‌است. در دوره قاجار جواهرات سلطنتی در کاخ گلستان نگهداری می‌شد. با روی کار آمدن رضا شاه پهلوی، جواهرات سلطنتی به زیرزمین کاخ مرمر منتقل شده و پس از تکمیل ساختمان بانک ملی ایران، جواهرات به این موزه منتقل شد. خزانه جدید بانک مرکزی در تپه‌های عباس آباد تهران در حال ساخت است.
برخی از جواهرات موزه جواهرات ملی ایران :
- الماس دریای نور :
الماس دریای نور درشت‌ترین و زیباترین الماس برلیان در میان گوهرهای سلطنتی ایران و یکی از گوهرهای معروف جهان است. گفته می‌شود این الماس هزار سال پیش کشف و استخراج شده است و می توان گفت در میان جواهرات ملی ایران مقام اول را دارا است. این الماس معروف (دریای نور) و الماس کوه نور ظاهرا به علت قرابت نام پیوسته یک زوج به شمار می آمده اند. در حالی که از نظر تراش و رنگ هیچ وجه مشترکی با یکدیگر ندارند. هر دو گوهر از آن نادر شاه بود. اما الماس کوه نور بعد از مرگ نادر شاه توسط احمد شاه درانی به افغانستان برده شد. بعد از احمد شاه به شاه شجاع منتقل شد و پس از شکست شاه شجاع به دست سردار هندی ملقب به شیر پنجاب الماس مزبور به تصرف سردار نامبرده در آمد.
این گوهر بعدها به دست کمپانی هند شرقی و بدین وسیله به دربار انگلستان راه جست و به ملکه ویکتوریا هدیه گردید.هم اکنون نیز این گوهر در تاج ملکه الیزابت مادر فعلی انگلستان نصب است. الماس دریای نور پس از قتل نادر شاه به نوه او شاهرخ میرزا رسید.سپس به دست امیر اعلم خان و بعد از او به دست لطفعلی خان زند افتاد.هنگامی که لطفعلی خان به دست آقا محمد خان قاجار شکست خورد گوهر مزبور به گنجینه جواهرات قاجار منتقل گشت. ناصرالدین شاه معتقد بود این گوهر یکی از گوهرهای تاج کوروش بوده است و خود او بسیار به این گوهر گرانبها علاقه داشت و زمانی آن را کلاه و گاهی به سینه خود نصب می کرد و حتی تولیت دریای نور را منصبی مخصوص قرار داد و این افتخار مهم را به عیان و بزرگان کشور محول می داشت. دریای نور بعدها داخل موزه دولتی گردید و اینک زینت بخش خزانه جواهرات ملی است. الماس دریای نور 7 مثقال و 20 نخود، یعنی در حدود 182 قیراط، و صورتی است، ولی پیش از تراش، زیادتر از این بوده است.
کره جغرافیایی :
کره جغرافیایی که وزن آن با پایه‌های طلایی آن حدود 37/5 کیلوگرم و روی آن 51366 قطعه جواهر گوناگون به وزن 3656/4 گرم نشانده شده است. اقیانوس‌ها و دریاهای زمردنشان و آسیا مرصع به یاقوت و لعل، ایران مرصع به الماس، اروپا مرصع به یاقوت، آفریقا مرصع به یاقوت سرخ و کبود و آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا مرصع به یاقوت و لعل است و خط استوا به وسیله الماس نشان داده شده و دو حلقه زرین ساده که در روی آنها گل‌های الماس نشان نصب شده، به طور متقاطع کره را در میان گرفته است. روی کره القاب ناصرالدین شاه منبت و الماس نشان شده است. در این کره، کوه دماوند با یاقوت درشتی مشخص و شهر تهران با یاقوت معروفی به نام اورنگ زیب نمایان است.
تاج ماه :
تاج ماه که بعد از دریای نور، در میان جواهرات سلطنتی خودنمایی می‌کند. این سنگ سفید و خوش آب و رنگ بادامی شکل 112 قیراط وزن دارد و در وسط بازوبند سلطنتی بازوی چپ قرار داشت. اما بعدها به صورت دگمه یا بر روی سینه یا پیش کلاه نصب می‌کردند و اینک به صورت پیاده در خزانه جواهرات سلطنتی ایران نگهداری می شود.
تاج کیانی :
تاج کیانی، تاجی است که پادشاهان در مراسم تاج گذاری از آن استفاده می کردند.
تخت طاووس (تخت جمشید) :
به فرمان فتعلی شاه در سال ۱۲۱۶ هجری قمری، تختی عظیم و مجلل به مباشرت نظام الدوله محمد حسین خان صدر اصفهانی فرمانروای اصفهان با جواهر و طلای موجود در خزانه ساخته شد و به مناسبت نقش خورشید مرصعی که در صدر تخت تعبیه شده است به نام تخت جمشید معروف گردید. تخت خورشید سال ها به همان نام نامیده می شد تا اینکه فتعلی شاه با طاووس تاج الدوله ازدواج نمود.از همان زمان به مناسبت نام او، تخت به نام طاووس مشهور شد. بعضی از ایرانیان می پنداشتند که تخت مذکور همان تخت طاووس هند است و با مقایسه و توصیفی که تاورنیه از تخت طاووس کرده و آنچه خود از تخت طاووس موجود دیده و استنباط کرده به این نتیجه رسیده که ادعای مدعیان باطل است و برای اطمینان و تائید نظر خود با ناصر الدین شاه مذاکره و از ایشان استفسار کرده و مطمئن شده است تخت طاووس به دستور فتعلی شاه ساخته شده و به نام همسر او طاووس خانم، تخت طاووس نامیده شده است.
پس از درگذشت فتعلی شاه، سالها بعد ناصر الدین شاه که در ظبط و ربط جواهر و نفایس سلطنتی،عنایت خاص داشت دستور داد تا تخت یاد شده را تعمیر کرده و تغییراتی جزئی در شکل ظاهر آن دادند از جمله اشعاری که مضمون آنها کیفیت تعمیر تخت به امر ناصر الدین شاه است. در کتیبه اطراف تخت به خط نستعلیق خوش در مصراع های مجزا از یکدیگر روی زمینه زر، به مینای لاجوردی نگاشته شده است. این مصراع ها فعلا مرتب و دنبال یکدیگر نصب شده است و پیداست که در تعمیر بعدی آنها در جای خود نشانده اند.تخت مذکور تا سال ۱۳۶۰ در تالار کاخ گلستان نگهداری می گردید و در تاریخ ۱۳۶۰ به خزانه جواهرات بانک مرکزی جمهوری اسلامی انتقال یافت تا همواره با توجه به تجانس این تخت با جواهرات موجود در خزانه (موضوع قانون سال ۱۳۱۶ شمسی) نگهداری شود.
تاج فرح :
تاج مورد استفاده فرح پهلوی در سال ۱۳۴۶ از میان جواهرات ملی توسط ایوان کلیف و آرپل ساخته شد. بدنه این تاج از پلاتین و تعداد سنگ های قیمتی آن به این شرح است : ۱۴۶۹ قطعه برلیان، ۳۶ قطعه زمرد، ۲ قطعه لعل، ۳۴ قطعه یاقوت، ۱۰۵قطعه مروارید، وزن این تاج ۱۴۸۰.۹۰ گرم است.
جقه نادری :
جقه نادری، آراسته به الماس و زمرد، که در وسط آن یک تخمه زمرد دامله درشت خوشرنگ نصب شده است. در زیر جقه، سه آویز زمرد خوشرنگ آویخته شده است. قسمت بالای جقه، هفت شقه است و در دو طرف شقه ها نیز دو ریسه و برگ و گل الماس نشان، ساخته اند و از نوک شقه های جقه، دو آویز زمرد بسیار اعلای سعیدی امرودی آویخته شده است. در بالای تخمه وسط، هلال الماس نشان، و در پایین در دو سو، شبیه درفش، طبل، لوله توپ و سر نیزه روی زه زین نصب شده است. پارچه درفش به سه ردیف یاقوت، الماس و زمرد کمرنگ تقسیم شده است. تمام جقه، آراسته به الماس های فلامک خو ش آب و درشت و ریز است. رضا خان پهلوی از جقه مزبور گاهی استفاده می کرد. وزن جقه ۳۳ مثقال و ۱۹ نخود است. این جقه در سده ۱۲ ه.ق در ایران ساخته شد.
تاج پهلوی :
تاج پهلوی، تاج مورد استفاده رضا خان و محمد رضا پهلوی بود. این تاج از طلا و نقره ساخته شده است و آراسته به الماس های برلیان بسیار اعلاء تخمه های درشت زمرد، یاقوت کبود و مروارید است. این تاج در چهار طرف، دارای چهار کنگره پله پله به شکل تاج های شاهنشاهان ساسانی است که در وسط و زیر کنگره پیشین آن، خورشیدی زرین با شعاع های الماس نشان و تخمه الماس زرد درشت نصب شده است و در پشت همین گنگره، جقه پایه دار اسلیمی و در پشت آن پر قو قرار دارد. در این تاج ۳۳۸۰ قطعه الماس به وزن ۱۱۴۴ قیراط، ۵ قطعه زمرد به وزن ۱۹۹ قیراط و ۲ قطعه یاقوت کبود به وزن ۱۹ قیراط و ۳۶۸ حبه مروارید غلطان به کار رفته است. وزن تاج ۴۴۴ مثقال یعنی در حدود ۲۰۸۰ گرم، معادل دو کیلو و هشتاد گرم می باشد.
تاجی که قبلا در تاجگذاری های دوران قاجار به کار می رفت٬ تاج کیانی بود. چون رضا خان پهلوی مایل نبود در تاجگذاری خود از آن استفاده کند. از این روی در سال ۱۳۰۴ خورشیدی٬ به دستور رضا خان از گوهرهای منتخب٬ تاج مزبور را ساختند و رضا خان و محمد رضا پهلوی٬ برای تاج گذاری از آن استفاده کردند.