آدرس: تهران، خ امام خمینی، مجموعه تاریخی باغ ملی، نبش خ پروفسور رولن و خ سی تیر
بازدید از موزه همه روزه به جزء روزهای دوشنبه و برخی از ایام سوگواری و تعطیلات اعلام شده توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری امکان پذیر می باشد. 9-16
تلفن: 66702061-021
موزه ملی ایران یا موزه ایران باستان در خیابان امام خمینی تهران در مجموعه تاریخی باغ ملی، نبش خیابان پروفسور رولن و خیابان سی تیر واقع شده است. موزه ملی ایران مجموعه ای از گنجینه آثار تاریخی و پیش از تاریخی ایران است. موزه ملی ایران شامل دو ساختمان مجزا به نام های موزه ایران باستان با تاریخ گشایش ۱۳۱۶ و موزه دوران اسلامی با تاریخ گشایش ۱۳۷۵ می‌باشد.
اندیشه تأسیس و فعالیت موزه، در بطن تفکرات و تحولات سال‌های دهه 1300 و 1310 شکل گرفت. به مهندس معمار فرانسوی ـ که از سال 1308 هجری شمسی در استخدام دولت وقت ایران بود ـ ماموریت داده شد تا نقشه نخستین موزه علمی ایران را طراحی کند، در نهایت، ساختمان موزه ایران باستان به سبک معمـاری ایرانی با سردر ورودی مشابه ایوان بلند طاق کسری مطلق به دوره ساسانی و با آجرهای قرمز رنگ بر اساس طرح مهندس معمار فرانسوی و با معماری حاج عباس قلی معمارباشی در سـال 1314 هجـری شمسی آغاز شـد و پس از 2 سال مورد بهره برداری قرار گرفت.
موزه ملی ایران با قدمتی حدود 8۰ سال، نه تنها بزرگترین موزه باستان شناسی و تاریخ ایران است بلکه از نظر حجم، تنوع و کیفیت آثار جزء یکی از چند موزه بزرگ جهان نیز محسوب می‌شود. این موزه در فرهنگ موزه داری ایران به عنوان موزه مادر محسوب می‌شود.
موزه ملی ایران شامل دو ساختمان مجزا به نام‌های “موزه ایران باستان” و “موزه دوره اسلامی” است. این موزه با زیر بنایی در حدود بیست هزار متر مربع در زمینی به مساحت ۱۸۰۰۰ متر مربع و با حدود سیصد هزار شی باستانی مهمترین موزه کشور محسوب شده و در رابطه با فرهنگ وهنر ایران غنی ترین موزه جهان به حساب می‌آید. موزه ملی ایران مهمترین موزه کشور در خصوص نگهداری، نمایش و پژوهش مجموعه های باستان شناختی ایران است. گستردگی و تنوع مجموعه اشیا موجود در موزه به گستردگی جغرافیایی کشور و دوران های متعدد پیش از تاریخی، تاریخی و اسلامی است که انسان در این سرزمین زیسته و آثاری از خود بجای نهاده است.
موزه ملی ایران آثار مربوط به دوران مختلف پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی ایران را در خود جای داده‌است که قدیمی‌ترین اثار آن حدود هشتصد هزار سال قدمت دارد. از آنجا که فرهنگ، هنر و تمدن ایران همواره در تمام دوره‌ها با هویت ایرانی بدون وقفه راه تکامل را پیموده‌است، لذا آثار به نمایش در آمده در این موزه، جدای از تمامی خصوصیات منحصر به فرد هنر خود از این ویژگی نیز برخوردارند. موزه ملی ایران همواره در انجام مسئولیت خود برای معرفی بهتر تمدن و فرهنگ ایرانی گام برداشته است و در این ارتباط برگزاری نمایشگاه های مختلف داخلی و خارجی، چاپ بورشور، بولتن، کاتالوگ و غیره را سرلوحه فعالیت های خود قرار داده است.
همانطور که گفته شد موزه ملی ایران شامل دو ساختمان مجزا و ۱۳ بخش مختلف است. این بخشها شامل آثار پیش از تاریخ، تاریخی، اسلامی، مهر و سکه، مرمت، کتبیهها، کتابخانه و مرکز اسناد، پژوهشی تاریخ هنر ایران، پژوهشی تاریخ تمدن ملل، عکاسی، روابط عمومی و روابط بینالملل و پایگاه اطلاع رسانی و حفاظت فیزیکی می‌باشد.
ـ موزه ایران باستان :
موزه ایران باستان در سال 1316، رسماً بازگشایی شد. همانطور که عنوان شد، موزه ایران باستان در واقع موزه باستان شناسی، با اهداف معرفی غنای تاریخی – فرهنگی ایران است، و به همین دلیل به عنوان موزه مادر در کشور، وظیفه غنی سازی سایر موزه های باستان شناسی ایران را برعهده دارد.
سالن موزه ایران باستان دارای مجموعه‌های غنی از آثار باستان شناسی است که کهنترین آنها مربوط به دوره پارینه سنگی (بین یک میلیون تا حدود ۱۲ هزار سال پیش) و جدید ترین آثار آن مربوط به دوره ساسانی با قدمت بیش از ۱۵۰۰ سال است. در این سالن از دوره‌های مختلف پیش از تاریخ و تاریخی آثار منحصر بفردی دیده می‌شود.
در عین حال به دلیل غنای برخی از مجموعه های موزه، بخش های فرعی بطور کمابیش متصل در سالن موزه ایران باستان فعالیت می کند، از جمله بخش مهر( و سکه) و بخش برنزهای لرستان با تکیه بر مدارک باستان شناختی، پیشینه حضور انسان فرهنگی، و فرهنگ جوامع انسانی در ایران، به دوره کهن سنگی قدیم باز می گردد.
در موزه ایران باستان دو بخش اصلی وجود دارد که متناسب با تقسیم بندی ادوار فرهنگی و گاهنگاری مصوب باستان شناختی، تحت عنوان بخش پیش از تاریخ و بخش تاریخی معرفی شده است.
قدیمی ترین ابراز و آثار فرهنگی بدست آمده از گروه های انسانی این دوره در ایران، مربوط به حدود 250000 تا 1000000 سال پیش است که از مناطق کشف رود خراسان، گنچ پرگیلان، هلیلان لرستان، ماهی دشت کرمانشاه و… بدست آمده است.
مهمترین آثار فرهنگی برجای مانده از این دوران در ایران و در تمامی نقاط جهان، ابزارهای سنگی است. این دوره، معرف فرهنگ هایی است که تقریباً بطور کامل وابسته به محیط زیست خود بوده اند. جوامع و گروه های انسانی که جهت تامین معیشت خود، از طریق جمع آوری خوراک و شکار، در محدوده های مشخص جغرافیایی در تردد بوده اند. فرهنگ هائی که فاقد مساک دائمی و معماری بوده و فرمول معیشتی آنها، تهیه و مصرف بوده است.
ـ موزه دوران اسلامی :
در سال 1375، آثار دوران اسلامی، رسما از موزه ایران باستان منفک و به ساختمان مجاور موزه منتقل شد. این ساختمان که در سال 1337 ساخته شده بود، در ابتدا با هدف احداث موزه منتقل شد. این ساختمان که در سال 1337 ساخته شده بود، در ابتدا با هدف احداث موزه مردم شناسی مدنظر بود، که پس از انقلاب، با ایجاد سازمان میراث فرهنگی، و تمرکز اشیاء باستانی در موزه ایران باستان، طرح تغییر نام کلی موزه، به موزه ملی ایران و اضافه شدن موزه ای تحت عنوان موزه اسلامی مطرح و اجرا شد که در نهایت در سال 1375 با گشایش رسمی موزه دوران اسلامی، مجموعه موزه ایران باستان و موزه دوران اسلامی، تحت عنوان موزه ملی ایران رسمیت یافت.
در موزه دوران اسلامی نمونه های متنوعی از اشیاء و آثار هنری دوران مختلف اسلامی به نمایش در آمده است. این موزه شامل سه طبقه است. در طبقه اول آن، سالن اجتماعات و نمایشگاه موقت قرار دارد. در طبقه دوم نمایش اشیاء بصورت موضوعی می باشد و شامل گنجینه قرآن، نسخ خطی (شامل کتب علمی، ادبی، تاریخی) و موضوعاتی چون نقاشی و خوشنویسی، ادوات و ابزار کتابت، وسائل روشنائی، ابزار نجوم، ابزار پزشکی، و هنرهائی چون سفالگری، فلزکاری، منسوجات و … است.
در طبقه سوم اشیاء بر اساس سیر تاریخی و با تکیه بر تزئینات معماری ارائه شده است. اکثر این اشیاء در طی حفریات علمی باستان شناسی بدست آمده و یا مربوط به مجموعه های معتبری چون مجموعه آستان شیخ صفی الدین اردبیلی است نمونه ای از این اشیاء عبارتند از : کاسه سفالی با کتیبه کوفی از نیشابور، قرن 3 هـ.ق.؛ قسمتی از کتیبه آجری به خط کوفی، از مدرسه نظامیه خردگرد خراسان قرن 5 هـ.ق، قرآن مذهب و مرصع به خط احمد بن السهروردی با تاریخ 706 هـ.ق محراب کاشی زرین فام معروف به در بهشت، امامزاده علی بن جعفر قم، با کتیبه کوفی، نسخ، ثلث، عمل یوسف بن علی بن محمد بن ابی طاهر، کاشان، تاریخ 713 و 734هـ. ق و…