آزواسپرمی یا به اصطلاح عامیانه «اسپرم صفر» به وضعیتی گفته می‌شود که در آن، هیچ اسپرمی در مایع منی مرد یافت نمی شود. این وضعیت که می تواند موجب ناباروری شود، در حدود 1% از جمعیت مردان و 10-15% از مردانی که به دلیل ناباروری به پزشک مراجعه می‌کنند، دیده می‌شود. علت های متعددی برای آزواسپرمی وجود دارد و بسته به نوع و علت آن، روش‌های درمانی مختلفی نیز وجود دارد. در ادامه این مقاله با سایت برترین ها همراه باشید.
بیشتر بخوانید: بهترین دکتر زنان در غرب تهران
انواع آزواسپرمی
آزواسپرمی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:
1. آزواسپرمی انسدادی: آزواسپرمی انسدادی به نوعی از آزواسپرمی اشاره دارد که به دلیل وجود انسداد در مسیر خروج اسپرم‌ها ایجاد می‌شود، به طوری که اسپرم‌ها نمی‌توانند از بیضه‌ها به مایع منی راه یابند. این انسداد می‌تواند مادرزادی باشد یا به علت عوامل اکتسابی مانند التهاب یا عفونت به وجود آید . در حدود ۴۰ درصد از موارد آزواسپرمی، نوع انسدادی مشاهده می‌شود
2. آزواسپرمی غیرانسدادی: آزواسپرمی غیرانسدادی (NOA) به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن اسپرم در مایع منی وجود ندارد به دلیل ناتوانی در تولید اسپرم در بیضه‌ها. این مشکل می‌تواند ناشی از اختلالات هورمونی، مشکلات ژنتیکی، یا آسیب به بافت‌های بیضه باشد. بیماران مبتلا به این نوع آزواسپرمی معمولاً بیضه‌های کوچک‌تری دارند، هرچند در برخی موارد ممکن است ظاهر بیضه‌ها طبیعی باشد
عوامل ایجاد آزواسپرمی انسدادی
• انسداد در مجاری تناسلی: انسداد می‌تواند در هر یک از مجاری تناسلی از جمله اپیدیدیم، واس دفران، و یا مجاری انزال رخ دهد. این انسداد ممکن است به دلیل عفونت، جراحی های قبلی، یا ناهنجاری های مادرزادی باشد.
• کیست‌ها و تومورها: کیست‌ها و تومورها می‌توانند از عوامل ایجاد آزواسپرمی انسدادی باشند. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که کیست‌ها یا تومورها در مسیرهای خروجی اسپرم‌ها، مانند اپیدیدیم یا وازدفران، ایجاد انسداد می‌کنند و از خروج اسپرم‌ها از بیضه‌ها جلوگیری می‌نمایند. در نتیجه، علی‌رغم تولید طبیعی اسپرم در بیضه‌ها، اسپرم‌ها نمی‌توانند به مایع منی برسند و باعث ناباروری می شوند.
عوامل ایجاد آزواسپرمی غیرانسدادی
• اختلالات هورمونی: کمبود هورمون‌های محرک فولیکولی (FSH) و لوتئینیزینگ (LH) می‌تواند تولید اسپرم را مختل کند.
• نقایص ژنتیکی: برخی نقایص ژنتیکی مانند سندروم کلاینفلتر (XXY) و دیگر ناهنجاری‌های کروموزومی می‌توانند تولید اسپرم را تحت تاثیر قرار دهند.
• مشکلات بیضه‌ای: عفونت های بیضه ای، آسیب‌های وارده به بیضه‌ها و ورم بیضه می‌توانند باعث کاهش یا توقف تولید اسپرم شوند.
• عوامل محیطی و سبک زندگی: مصرف برخی داروها، استفاده از مواد مخدر، تماس با مواد شیمیایی مضر، حرارت زیاد و تشعشعات می توانند بر تولید اسپرم تاثیر بگذارند.
بیشتر بخوانید : چرا کیفیت اسپرم ها در جهان در حال پایین آمدن است؟
تشخیص آزواسپرمی
تشخیص آزواسپرمی از طریق آنالیز مایع منی صورت می‌گیرد. در صورت تایید آزواسپرمی، مراحل بعدی شامل بررسی های هورمونی، تصویربرداری و بیوپسی بیضه ای برای تعیین نوع و علت آزواسپرمی است. این بررسی‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا برنامه درمانی مناسب را برای هر بیمار تدوین کنند.
درمان آزواسپرمی انسدادی
1-جراحی: در صورت وجود انسداد، جراحی می‌تواند کمک کننده باشد. جراحی یکی از روش‌های اصلی درمان آزواسپرمی انسدادی است که در آن انسداد موجود در لوله‌های انتقال‌دهنده اسپرم رفع می‌شود. یکی از روش‌های معمول این جراحی، وازو وازوستومی است که در آن دو انتهای لوله منی‌بر به یکدیگر متصل می شوند تا مسیر عبور اسپرم باز شود . این نوع جراحی معمولاً برای مردانی که به دلیل عفونت یا آسیب‌دیدگی انسداد دارند، انجام می‌شود و شانس موفقیت بالایی دارد. در صورتی که انسداد به تازگی ایجاد شده باشد، احتمال موفقیت جراحی بیشتر است و می‌تواند به بازگشت باروری کمک کند.
2. بازیابی اسپرم: در صورتی که جراحی موفقیت‌آمیز نباشد یا انسداد غیرقابل درمان باشد، روش های بازیابی اسپرم مانند اپیدیدیمال اسپرم اسپیریشن (PESA) یا تستیکولار اسپرم اکسترکشن (TESE) می‌توانند اسپرم را مستقیماً از بیضه یا اپیدیدیم استخراج کنند.
درمان آزواسپرمی غیرانسدادی
1. درمان‌های هورمونی: در صورت وجود اختلالات هورمونی، تجویز هورمون‌های FSH و LH یا داروهای دیگر می‌تواند به تحریک تولید اسپرم کمک کند.
2. درمان‌های دارویی: مصرف داروهایی مانند کلومیفن سیترات و لتروزول که به افزایش تولید هورمون‌های محرک اسپرم کمک می‌کنند، می‌تواند مفید باشد.
3. میکروسرجری: در مواردی که بیضه‌ها اسپرم تولید می‌کنند اما مقدار آن بسیار کم است، میکروسرجری (Micro-TESE) برای استخراج اسپرم از بیضه‌ها استفاده می‌شود.
تکنیک‌های کمکی باروری
تکنیک‌های کمکی باروری (ART) شامل مجموعه‌ای از روش‌های پزشکی هستند که به زوج‌ها و افراد کمک می‌کنند تا به بارداری دست یابند. این تکنیک‌ها شامل لقاح آزمایشگاهی (IVF)، تزریق اسپرم به داخل تخمک (ICSI)، و انتقال جنین به رحم (ET) هستند.
در این فرآیندها، تخمک و اسپرم در خارج از بدن انسان ترکیب می شوند و پس از تشکیل جنین، به داخل رحم منتقل می‌گردند. تکنیک‌های ART برای درمان ناباروری ناشی از مشکلات تخمک‌گذاری، انسداد لوله‌های فالوپ، یا کمبود تعداد و کیفیت اسپرم استفاده می شوند. این روش‌ها به طور قابل توجهی شانس بارداری را افزایش می دهند و می‌توانند برای افراد با مشکلات پیچیده باروری مناسب باشند.
بیشتر بخوانید : بهترین مرکز ناباروری در تهران
راه‌های پیشگیری و بهبود سبک زندگی
برای جلوگیری از بروز آزواسپرمی یا بهبود وضعیت تولید اسپرم، موارد زیر توصیه می‌شود:
1. اجتناب از مواد مخدر و الکل: مصرف مواد مخدر و الکل می‌تواند تاثیر منفی بر تولید اسپرم داشته باشد.
2. حفظ وزن مناسب: چاقی می‌تواند تعادل هورمونی بدن را مختل کرده و تولید اسپرم را کاهش دهد.
3. تغذیه سالم: مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری مانند روی، سلنیوم و ویتامین C می‌تواند به بهبود تولید اسپرم کمک کند.
4. کاهش استرس: استرس مزمن می‌تواند تاثیر منفی بر تولید هورمون‌های مورد نیاز برای تولید اسپرم داشته باشد.
5. پرهیز از حرارت زیاد: اجتناب از حمام های داغ، سونا و لباس های تنگ می‌تواند به حفظ دمای مناسب بیضه‌ها کمک کند.
نتیجه‌گیری
اسپرم صفر یکی از علل اصلی ناباروری مردان است که می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. تشخیص دقیق و تعیین نوع و علت آزواسپرمی برای انتخاب روش درمانی مناسب ضروری است.
با پیشرفت های علمی و تکنولوژیکی در حوزه پزشکی، روش های متعددی برای درمان آزواسپرمی وجود دارد که می‌تواند به مردان کمک کند تا بتوانند پدر شوند. علاوه بر این، حفظ سبک زندگی سالم و پیروی از توصیه های پزشکی می‌تواند به پیشگیری و بهبود وضعیت تولید اسپرم کمک کند.