یکی از مهم ترین وقایع زندگی انسان ازدواج است که البته در بعضی موارد به جدایی و طلاق منجر می‌شود. «طلاق» واژه‌ای است که این روزها زیاد میشنویم ولی شاید همه به مسائل جزئی آن آشنا نباشند. قبل از آنکه به موضوع مورد بحث یعنی مراحل طلاق توافقی بپردازیم باید انواع طلاق را بشناسیم. براساس قوانین و موازین کشور وقوع امر طلاق از سه راه امکان پذیر است:
- طلاق به درخواست مرد (زوج)
- طلاق به درخواست زن (زوجه)
- توافق زوجین برای طلاق.
موضوع سخن ما، قسم سوم یعنی طلاق توافقی است که همان‌طور که از اسم آن آشکار است منوط به توافق زن و شوهر در تمام موضوعات زندگی مشترک و حضور هر دوی آنها در تمام مراحل رسیدگی است.
موضوعاتی که زوجین برای عملی و اجرا شدن طلاق توافقی باید در خصوص آنها با هم توافق کنند:
مهریه‌ی زن، نفقه‌ی زن، اجرت‌المثل زن، حضانت فرزند مشترک، قرار ملاقات فرزند مشترک و سایر توافقات؛ لازم به ذکر است که برای طلاق توافقی لزومی ندارد زن کل مهریه‌‌اش را ببخشد (در اصطلاح حقوقی بذل کند) ممکن است نیمی از مهریه را ببخشد یا حتی مرد حاضر باشد کل مهریه را پرداخت کند و این امر کاملا بستگی به توافق طرفین دارد.
نکنه‌ی مهم طلاق توافقی آن است که زن و مرد باید در خصوص کلیه‌ی امور مالی و غیرمالی خود باهم توافق کنند. پس از اینکه زوجین در امور مشترک به توافق رسیدند، میتوانند برای طلاق توافقی اقدام کنند. توافقات مذکور می‌تواند در محضر و جلسه‌ی دادگاه باشد یا در دفاتر اسناد رسمی صورت گیرد و به طریق رسمی ثبت شود و یا اگر طرفین مایل بودند از همان ابتدا به وکلای دادگستری مراجعه کنند شرح توافقات خود را به وکلای خویش خواهند داد و وکلای ایشان مراحل قانونی طلاق توافقی را انجام میدهند.
مدارک لازم برای طلاق توافقی
- کارت ملی؛
- شناسنامه؛
- سند ازدواج (عقدنامه) زوجین.
زوجین باید هردو باهم با در دست داشتن مدارک فوقالذکر در تهران به دفتر خدمات قضایی و در شهرستان به واحدِ ثبت دادخواست، مراجعه کنند. موضوع خواسته‌ی آنها در برگ دادخواست «صدور گواهی عدم امکان سازش (طلاق توافقی) است».
بعد از ثبت دادخواست، دادگاه صالح بر اساس آدرس محل سکونت مشترک زوجین تعیین می‌شود. بعد از تعیین دادگاه و شعبه‌ی مربوطه برای زوج و زوجه پیامکی ارسال می‌شود که در آن شعبه‌ی مربوطه و تاریخ رسیدگی و مراجعه مشخص می‌شود. زن و شوهر هر دو باهم باید در تاریخ مقرر به شعبه مراجعه کنند و در جلسه‌ی رسیدگی حاضر شوند و خواسته‌ی خود مبنی بر صدور گواهی عدم امکان سازش یا طلاق توافقی را مطرح کنند. در همین جلسه قاضی دادگاه طرفین را به داوری ارجاع میهد.
داوری
دادگاه به زوجین اعلام می‌کند که داورانی از بین بستگان یا آشنایان مورد اعتمادشان تعیین و به دادگاه معرفی کنند. چنانچه زوجین نخواهند یا نتوانند داوری معرفی کنند، دادگاه رأسا مبادرت به انتخاب داور می‌کند.
علاوه بر داوری، زوجین از طرف دادگاه به مراکز مشارهای هم ارجاع داده میشوند. زوجین در این مراکز علت عدم توافق خود را مطرح میکنند و مشاور سعی در ایجاد صلح و سازش بین زوجین خواهد کرد و اگر این سازش حاصل نشد مشاور نظر کارشناسی خود را به صورت مکتوب و مدلل به دادگاه اعلام می‌کند.
اخد گواهی داور و مشاور و مراجعه مجدد به دادگاه
پس از وصول نظرِ کارشناسیِ مشاور و داور به شعبه‌ی دادگاه، قاضی آنها را بررسی و سپس گواهی عدم امکان سازش را صادر می‌کند. لازم به ذکر است که زن و شوهر باید در همان جلسه‌ی دادگاه حق تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی خود را ساقط کنند با این کار رأی دادگاه قطعی می‌شود و مدیر دفتر دادگاه گواهی قطعیت را در سه نسخه صادر و به هریک از طرفین نسخهای میدهد.
مراجعه به دفتر ثبت ازدواج و طلاق
در این مرحله گواهی عدم امکان سازش صادر شده است. لازم به ذکر است که این گواهی سه ماه اعتبار دارد. یعنی طرفین فقط تا سه ماه فرصت دارند که با مدارک لازم به یکی از دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مراجعه کنند و اگر این مدت سپری شود اعتبار این گواهی و کلیه‌ی توافقات فی‌مابین زوج و زوجه از بین خواهد رفت. در ضمن باید توجه شود بعد از صدور گواهی عدم امکان سازش و در مدت اعتبار آن یعنی سه ماه، قبل از مراجعه به دفترخانه و اجرای صیغه‌ی طلاق احدی از طرفین نمیتواند یک طرفه توافق را از بین ببرد و و این توافق اولیه برای طلاق توافقی فقط با توافق ثانویه هر دو طرف مبنی بر برهم زدن توافق اولیه از بین خواهد رفت.
پس از صدور گواهی عدم امکان سازش، در صورتی که زوجه باکره باشد باید در ضمن توافقات، به این امر اقرار کند و قبل از اجرای صیغه‌ی طلاق با مراجعه به پزشکی قانونی گواهی سلامت بکارت بگیرد. ولی اگر باکره نباشد (مدخوله باشد) ضمن اینکه در توافقات بر این امر اقرار کرده، باید آزمایش خون داده و گواهی عدم بارداری بگیرد در این مرحله زوجین با در دست داشتن گواهی عدم بارداری و قطعیت گواهی عدم امکان سازش متفقا میتوانند به هریک از دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مراجعه و نسبت به اجرای رأی طلاق اقدام کنند و صیغه‌ی طلاق در خصوص آنها جاری خواهد شد.
در مواقعی که زوج و زوجه برای مراجعه به دفتر ازدواج و طلاق با هم همکاری نکنند، هرگاه زوج در مهلت مقرر به دفتر رسمی ازدواج و طلاق مراجعه و گواهی عدم امکان سازش را تسلیم کند، در صورتی که زوجه ظرف یک هفته در دفترخانه حاضر نشود سردفتر به زوجین اخطار می‌کند برای اجرای صیغه‌ی طلاق و ثبت آن در دفترخانه حاضر شوند. در صورت حضور نیافتن زوجه، صیغه‌ی طلاق جاری و پس از ثبت به وسیله‌ی دفترخانه مراتب به اطلاع زوجه می‌رسد. درصورتی که زوج برای مراجعه به دفترخانه همکاری نکند و زوجه بنابر اعلام دادگاه صادرکننده‌ی رأی یا به موجب سند رسمی در اجرای صیغه‌ی طلاق وکالت بلاعزل داشته باشد، حضور نیافتن زوج، مانع اجرای صیغه‌ی طلاق و ثبت آن نیست. اجرای صیغه‌ی طلاق با رعایت جهات شرعی در دفترخانه یا در محل دیگر و با حضور سردفتر صورت می‌گیرد. بنابراین داشتن وکالت بلاعزل برای اجرای صیغه‌ی طلاق برای زن در طلاق توافقی نکته‌ای است که جهت اجتناب از مشکلات عدم حضور زوج در دفترخانه باید مدنظر قرار گیرد.
در پایان باید یادآوری کنیم که در طلاق توافقی اصولا کراهت از جانب هر دو طرف یعنی زن و شوهر است که با هم توافق میکنند از هم جدا شوند و معمولا خانم از بخشی از حقوق مالی خود صرف نظر می‌کند به همین خاطر طلاق توافقی از نوع «بائن» محسوب می‌شود. زن باید در صورتی که مدخوله باشد سه طهر و در غیر این صورت سه ماه عده نگه دارد (طلاق بائن در مقابل طلاق رجعی است. طلاق رجعی به این معناست که پس از اینکه طلاق بین زن و مرد صورت گرفت مرد می‌تواند بدون اینکه دوباره برای ثبت و خواندن صیغه‌ی ازدواج اقدامی کند به همسر خود رجوع کند مشروط بر اینکه در دوران عده باشد.) یعنی تا زمانی که زن به مالی که به مرد بخشیده رجوع نکند، مرد حق رجوع به زن را نخواهد داشت.