وسواس فکری و روش های درمان آن

وسواس فکری عملی یا اختلال وسواس فکری-عملی (Obsessive-Compulsive Disorder - OCD) یک اختلال روانی است که باعث ایجاد افکار ناخواسته و تکراری (وسواس‌ها) و یا رفتارهای اجباری (اعمال) در فرد می‌شود. این افکار و رفتارها می‌توانند زندگی روزمره فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهند و او را در انجام وظایف روزمره دچار مشکل کنند. با ما در سایت برترین ها همراه باشید تا درباره این بیماری اطلاعات مفیدی را با شما در میان بگذاریم.

تعریف وسواس فکری و عملی

•    وسواس فکری: افکار، تصورات، یا تکانه‌هایی هستند که به طور مکرر و ناخواسته به ذهن فرد می‌آیند و او را دچار اضطراب می‌کنند. این افکار ممکن است شامل نگرانی‌های بی‌پایه و اساس، ترس‌های غیرمنطقی، یا تصورات ناخوشایند باشند.
•    اعمال: رفتارهای تکراری یا اعمال ذهنی هستند که فرد احساس می‌کند مجبور به انجام آن‌هاست تا اضطراب ناشی از وسواس‌های خود را کاهش دهد. این اعمال می‌توانند شامل شستشوی مکرر دست‌ها، بررسی مداوم قفل درها، یا شمارش‌های ذهنی باشند.

بیشتر بخوانید : جدیدترین و بهترین روش درمان بیماری وسواس تمیزی چیست؟

ریشه وسواس فکری در چیست؟

ریشه وسواس فکری (OCD) می‌تواند به ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عصبی و محیطی برگردد. مطالعات نشان می‌دهند که تغییرات در ساختار و عملکرد مغز، به ویژه در نواحی مرتبط با کنترل رفتار و پردازش اطلاعات، می‌تواند نقش مهمی در بروز این اختلال داشته باشد. عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند به افزایش احتمال ابتلا به وسواس فکری کمک کنند، به طوری که این اختلال در برخی خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود. همچنین، تجربیات زندگی مانند استرس‌های شدید یا ترومای روانی می‌توانند محرک بروز یا تشدید علائم OCD  باشند.

علائم وسواس فکری چیست؟

وسواس‌های رایج:
•    ترس از آلودگی یا میکروب‌ها
•    ترس از آسیب رساندن به خود یا دیگران
•    نیاز به تقارن و نظم
•    افکار خشونت‌آمیز یا جنسی
•    افکار شدید درباره خوش شانسی یا بدشانسی

اعمال رایج:
•    شستشوی مکرر دست‌ها یا تمیز کردن بیش از حد
•    بررسی مداوم چیزهایی مانند قفل‌ها، اجاق گاز، یا چراغ‌ها
•    تکرار کلمات یا عبارات به طور ذهنی
•    شمارش مداوم اشیا یا انجام کارها به یک ترتیب خاص

بیشتر بخوانید : روش های جلوگیری از استرس + معرفی بهترین درمانگرها در تهران

روش های درمان وسواس فکری 

1.    درمان شناختی رفتاری (CBT):
درمان شناختی رفتاری (CBT) یکی از مؤثرترین روش‌های درمان وسواس فکری است. این روش شامل تغییر الگوهای فکری ناسالم و رفتارهای ناکارآمد می‌شود تا فرد بتواند با افکار وسواسی خود بهتر کنار بیاید.
2.    مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP):
روش ERP شامل مواجهه تدریجی و کنترل‌شده با محرک‌های وسواسی و جلوگیری از انجام رفتارهای جبری است. این تکنیک به فرد کمک می‌کند تا تحمل اضطراب ناشی از افکار وسواسی را افزایش دهد و رفتارهای اجباری را کاهش دهد.
3.    دارودرمانی:
استفاده از داروهای ضدافسردگی، به ویژه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs)، می‌تواند در کاهش علائم وسواس فکری مؤثر باشد. این داروها می‌توانند تعادل شیمیایی مغز را بهبود بخشند و اضطراب و وسواس را کاهش دهند.
4.    درمان شناختی (CT):
این روش به افراد کمک می‌کند تا واکنش خود را به افکار مزاحم تغییر دهند، به جای تلاش برای خلاص شدن از این افکار. با تغییر نگرش و واکنش به این افکار، فرد می‌تواند کنترل بیشتری بر آن‌ها پیدا کند.
5.    نوروفیدبک:
نوروفیدبک یک روش درمانی است که با استفاده از تکنولوژی برای تنظیم و تعدیل فعالیت‌های مغزی به کار می‌رود. این روش می‌تواند به بهبود عملکرد شناختی و کاهش علائم وسواس فکری کمک کند.
6.    تحریک مغناطیسی مغز (TMS):
TMS یک روش غیرتهاجمی است که با استفاده از میدان‌های مغناطیسی برای تحریک نواحی خاصی از مغز به کار می‌رود. این روش می‌تواند در کاهش علائم وسواس فکری مؤثر باشد.
7.    درمان روان‌پویشی:
این نوع درمان بر روی کشف و حل تعارضات ناخودآگاه و الگوهای ناسالم روانی تمرکز دارد که ممکن است به وسواس فکری منجر شده باشند. این روش به فرد کمک می‌کند تا ریشه‌های عمیق‌تر مشکلات خود را بشناسد و آنها را حل کند.
8.    خانواده درمانی و گروه درمانی:
این روش‌ها می‌توانند حمایت و آموزش لازم را به خانواده‌ها و افراد مبتلا ارائه دهند. خانواده درمانی می‌تواند به کاهش استرس خانوادگی و بهبود روابط کمک کند، در حالی که گروه درمانی امکان اشتراک تجربیات و دریافت حمایت از دیگران را فراهم می‌کند .

نحوه رفتار با افراد مبتلا به وسواس فکری

برای رفتار با افراد دارای وسواس فکری، اولین گام مهم شناخت و فهم این اختلال است. باید با دلسوزی و همدلی به آنها نزدیک شویم و سعی کنیم به جای قضاوت کردن، از نگاه آنها به مسائل نگاه کنیم. این افراد اغلب نیاز به اطمینان خاطر دارند؛ بنابراین، باید با صبر و حوصله به سوالات مکرر آنها پاسخ دهیم و آنها را تشویق کنیم که در درمان و مدیریت وسواس خود تلاش کنند.
همچنین، تمایز قائل شدن بین فرد و رفتارهای وسواس‌گونه‌اش بسیار مهم است تا بتوانیم به فرد کمک کنیم بدون اینکه او را به خاطر اختلالش سرزنش کنیم. باید از انجام رفتارهایی که وسواس فرد را تقویت می‌کند، خودداری کنیم و به جای آن، او را به استفاده از تکنیک‌های مقابله‌ای و درمانی تشویق کنیم.ایجاد محیطی حمایتی و بدون تنش می‌تواند در کاهش استرس و بهبود وضعیت روانی آنها مؤثر باشد .

بیشتر بخوانید : 7 تکنیک تمدد اعصاب برای رهایی از استرس

کلام آخر

اختلال وسواس فکری-عملی یک وضعیت پیچیده و دشوار است که نیاز به شناخت و درمان دقیق دارد. با استفاده از روش‌های مناسب روان‌درمانی و دارویی، بسیاری از افراد مبتلا می‌توانند بهبود قابل توجهی در علائم خود مشاهده کنند و زندگی پربارتری داشته باشند. آگاهی از این اختلال و ارائه حمایت به مبتلایان می‌تواند به کاهش اضطراب و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها کمک کند.